Tymczasowe aresztowanie – kiedy ma zastosowanie i dlaczego się je stosuje?

Tymczasowe aresztowanie to jeden z tzw. środków zapobiegawczych przewidzianych w Kodeksie Postępowania karnego (KPK). Środki te stosuje się w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub w celu zapobieżenia popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa.

Tymczasowe aresztowanie – podstawy prawne 

Podstawy prawne stosowania tymczasowego aresztowania zawarte są w rozdziale 28 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tymi przepisami tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na podstawie postanowienia Sądu. Także na etapie postępowania przygotowawczego, przed wpłynięciem aktu oskarżenia do Sądu, decyzję o zastosowaniu tymczasowego aresztowania podejmuje Sąd, na wniosek prokuratora. 

Przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania

Tymczasowe aresztowanie to bez wątpienia najbardziej uciążliwy dla oskarżonego środek zabezpieczający. Z tego względu stosuje się go wyłącznie wtedy, gdy inne środki zabezpieczające (takie jak poręczenie majątkowe, dozór Policji, itd.) nie będą wystarczające dla osiągnięcia swoich celów. 

Zastosowanie tymczasowego aresztowania, podobnie jak innych środków zabezpieczających, jest dopuszczalne wyłącznie wówczas, gdy zgromadzony materiał dowodowy wskazuje na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. Jednocześnie, w chwili podejmowania decyzji o zastosowaniu tego środka, musi wystąpić co najmniej jedna z poniższych przesłanek szczególnych:

  • zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, 
  • zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał świadków do składania fałszywych zeznań, będzie nakłaniał współoskarżonych do składania fałszywych wyjaśnień lub w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.

Wyjątkowo, tymczasowe aresztowanie może być również zastosowane wobec oskarżonego, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy groził popełnieniem takiego przestępstwa. Zastosowanie tymczasowego aresztowania ma wówczas zapobiec popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa.

Uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się

Jedną z przesłanek szczególnych zastosowania tymczasowego aresztowania jest wystąpienie uzasadnionej obawy ucieczki lub ukrywania się przez oskarżonego. Może ona wystąpić np. wówczas, gdy oskarżony wcześniej podejmował już próby ucieczki lub poczynił przygotowania do opuszczenia kraju. Przepisy KPK precyzują, że przesłanka ta może wystąpić zwłaszcza wówczas, gdy nie można ustalić tożsamości oskarżonego albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu.

Uzasadniona obawa matactwa

Kolejną przesłanką zastosowania tymczasowego aresztowania jest wystąpienie uzasadnionej obawy, że oskarżony będzie bezprawnie utrudniał postępowanie karne. Chodzi tu nie tylko o wprost wymieniane w przepisach działania jak nakłanianie do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, ale też inne czynności, które mogą utrudnić działania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, jak np. zacieranie śladów.

Wysoka kara grożąca za zarzucane przestępstwo

Wysoka kara grożąca oskarżonemu nie jest przesłanką zastosowania tymczasowego aresztowania. Ustawodawca przyjmuje jednak, że oskarżony, któremu grozi surowa kara, może podejmować działania utrudniające prowadzenie postępowania karnego. To z kolei może prowadzić do wypełnienia jednej z omówionych wyżej przesłanek szczególnych zastosowania tymczasowego aresztowania (tj. bezprawnego utrudniania postępowania karnego) i uzasadniać potrzebę zastosowania tego środka w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania.

Uznaje się, że oskarżonemu grozi „wysoka” kara, gdy chodzi o popełnienie przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat albo też, gdy sąd pierwszej instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata.

Jak wygląda procedura tymczasowego aresztowania?

O zastosowaniu tymczasowego aresztowania zawsze orzeka sąd – w formie postanowienia. W postępowaniu przygotowawczym, przed skierowaniem aktu oskarżenia do sądu, wniosek do sądu kieruje prokurator. Wniosek winien zawierać dowody wskazujące na duże prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa, okoliczności wskazujące na wystąpienie przesłanki zastosowania tymczasowego aresztowania i konieczności zastosowania akurat tego środka zapobiegawczego. 

Na postanowienie sądu w przedmiocie zastosowania wobec oskarżonego tymczasowego aresztowania oskarżonemu i jego obrońcy przysługuje zażalenie, które rozpatruje sąd wyższej instancji. Rozstrzygnięcie zażalenia musi nastąpić nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania temu sądowi zażalenia wraz z aktami sprawy.

Czas trwania tymczasowego aresztowania

Postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania każdorazowo określać musi czas jego trwania i  termin, do którego ma trwać aresztowania.

W postępowaniu przygotowawczym, co do zasady, czas ten nie może przekroczyć trzech miesięcy. Na wniosek prokuratura Sąd może jednak przedłużyć stosowanie tego środka do dwunastu miesięcy. Po trafieniu sprawy do Sądu łączny czas tymczasowego aresztowania w toku postępowania przygotowawczego i sądowego, do chwili wydania pierwszego wyroku w sprawie, nie może przekroczyć dwóch lat.

Od powyższych zasad KPK przewiduje jednak wyjątki umożliwiające dalsze przedłużanie tymczasowego aresztowania. 

Odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie

KPK przewiduje, że oskarżonemu, który został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę w wyniku wznowienia postępowania, kasacji lub skargi nadzwyczajnej, przysługuje uprawnienie do żądania od Skarbu Państwa odszkodowania (za szkody majątkowe, w tym m. in. utracone wynagrodzenie) lub zadośćuczynienia (za szkody niemajątkowe, tzw. krzywdę). Inną sytuacją, w której oskarżony może domagać się odszkodowania, jest stwierdzenie niewątpliwej niesłuszności tymczasowego aresztowania.

Poufność
i bezpieczeństwo

Wszystkie przesłane do nas informacje w postaci dokumentów, jak również wszelkie rozmowy i powierzane nam informacje są objęte tajemnicą adwokacką. Możesz czuć się całkowicie bezpiecznie i swobodnie.

Skontaktuj się ze mną
a na pewno znajdę
rozwiązanie Twojego problemu. 

Kancelaria Adwokacka działa na terenie całego Kraju, a przez cały ten okres pomogła wielu osobom i podmiotom gospodarczym rozwiązując ich problemy prawne oraz zabezpieczając ich interesy.

…lub

wyślij formularz