Warunkowe przedterminowe zwolnienie – na czym polega?

Warunkowe przedterminowe zwolnienie to jeden ze środków probacyjnych przewidzianych w Kodeksie Karnym. Jest on skierowany do sprawców skazanych na karę bezwzględnego pozbawienia wolności.

Instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia umożliwia skazanemu odbywającemu karę pozbawienia wolności wcześniejsze niż to wynika z wyroku opuszczenie zakładu karnego. Zwolnienie udzielane jest na okres próby (stąd określenie „środek probacyjny”) – okres ten równy jest pozostałej do odbycia karze, jednak nie może być krótszy niż 2 lata oraz dłuższy niż lat 5. 

Uzyskanie warunkowego przedterminowego zwolnienia przez skazanego przede wszystkim umożliwia mu powrót na wolność. Ponadto, w razie gdy warunkowe przedterminowe zwolnienie nie zostanie odwołane w okresie próby oraz w ciągu 6 miesięcy po jego zakończeniu, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia. Umożliwia to wcześniejsze zatarcie skazania.

Do warunków uzyskania warunkowego przedterminowego zwolnienia zalicza się odbycie przez skazanego określonej części kary oraz pozytywną prognozę kryminologiczną.

Zasadą jest, że skazany może uzyskać warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu co najmniej połowy kary. Dotyczy to jednak kar krótszych niż 25 lat. 

W przypadku skazanych odbywających karę pozbawienia wolności w wymiarze 25 lat lub dłuższym – warunkowe przedterminowe zwolnienie może nastąpić po odbyciu co najmniej 15 lat kary. Skazani na karę dożywocia mogą uzyskać zwolnienie po 30 latach pozbawienia wolności. 

O przedterminowe zwolnienie może ubiegać się skazany, który odbył już określoną w przepisach część kary pozbawienia wolności oraz uzyska pozytywną prognozę kryminologiczną. 

Uzyskanie takiej prognozy wymaga ustalenia, że postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, a także okoliczności popełnienia przestępstwa, zachowanie sprawcy po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary pozwalają na uzasadnione przekonanie, że skazany po opuszczeniu zakładu karnego będzie przestrzegał porządku prawnego, a także stosował się do orzeczonego środka karnego i zabezpieczającego.

Oceniając, czy skazany może uzyskać pozytywną prognozę kryminologiczną, sąd penitencjarny winien łącznie rozpatrzeć wszystkie ww. przesłanki. Sąd bierze zatem pod uwagę zarówno właściwości i zachowanie sprawcy przed popełnieniem czynu zabronionego, jak i po jego popełnieniu, także w zakładzie karnym. 

Wniosek może złożyć prokurator, sam skazany, jego obrońca, a także dyrektor zakładu karnego i sądowy kurator zawodowy. Wniosek składany przez prokuratora, skazanego lub obrońcę podlega opłacie w kwocie 45 zł. 

Sąd rozpatruje sprawę na posiedzeniu, w którym udział mogą wziąć te same osoby, które są uprawnione do złożenia wniosku. Posiedzenie odbywa się w zakładzie karnym. Wniosek rozpatruje sąd penitencjarny, w okręgu którego przebywa skazany.

Sąd obowiązkowo wysłuchuje przedstawiciela administracji zakładu karnego, w którym przebywa skazany, ale nie ma obowiązku wysłuchać samego skazanego.

Na postanowienie w przedmiocie przedterminowego warunkowego zwolnienia przysługuje zażalenie.

Co do zasady nie ma obowiązku załączania jakichkolwiek dokumentów do wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie. Dla zwiększenia szans jego powodzenia dobrze jednak przedstawić dokumentację, która będzie mogła posłużyć sądowi do ustalenia pozytywnej prognozy kryminologicznej skazanego.

Przy sporządzaniu wniosku warto zasięgnąć zatem porady adwokata specjalizującego się w sprawach karnych, który pomoże przygotować go w sposób kompleksowy.

W razie uwzględnienia wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie sąd może wyznaczyć nie dłuższy niż 6 miesięcy okres przygotowań skazanego do życia po zwolnieniu. W toku przygotowań organy i instytucje winny uwzględnić indywidualne potrzeby skazanego, udzielić niezbędnych porad i pomocy. 

W czasie, który pozostał osobie warunkowo zwolnionej do zakończenia odbywania kary, skazany znajduje się w okresie próby. W tym czasie na skazanego może zostać nałożony dozór lub dodatkowe obowiązki, takie jak np. informowanie sądu o przebiegu okresu próby.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie ulega obowiązkowemu odwołaniu, jeżeli w okresie próby skazany popełnieni przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. 

Cofnięcie zwolnienia może mieć miejsce także wówczas, gdy skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, uchyla się od dozoru lub nałożonych obowiązków.