Narkotyki na własny użytek – co grozi za posiadanie nieznacznej ilości narkotyków?

W świetle polskiego prawa posiadanie środków odurzających i substancji psychotropowych jest przestępstwem. Odpowiedzialność karną za posiadanie narkotyków, w tym przeznaczonych na własny użytek, reguluje ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Przepisy prawa przewidują jednak pewne regulacje mające ograniczyć karanie posiadaczy nieznacznych ilości narkotyków, a w praktyce ich konsumentów oraz osób uzależnionych.

Przepisy polskiego prawa zabraniają posiadania środków odurzających i substancji psychotropowych. Niemniej jednak, ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii w sposób szczególny traktuje posiadaczy narkotyków w ilości nieznacznej, przeznaczonych na własny użytek. 

W takich przypadkach organy ścigania (tj. Policja, Prokuratura – na etapie postępowania przygotowawczego) lub sąd (na etapie postępowania sądowego) mogą umorzyć postępowanie karne, jeżeli orzeczenie wobec sprawcy kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości (art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Ponadto, organy ścigania mogą umorzyć postępowanie również jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. W praktyce oznacza to, że organy mają możliwość odstąpienia od wszczęcia postępowania przygotowawczego wobec sprawcy przestępstwa. 

By umorzenie postępowania wobec posiadacza narkotyku było możliwe, wszystkie przesłanki, tj.:

muszą wystąpić jednocześnie.

Na stwierdzenie niecelowości orzekania kary mogą wpłynąć różne czynniki, w tym np. to, że dany czyn jest pierwszym naruszeniem przez sprawcę ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. 

Należy mieć przy tym na uwadze, że zastosowanie dobrodziejstwa z art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i umorzenia postępowania wobec posiadacza narkotyków jest fakultatywne, a decyzja w tym zakresie należy do organu ścigania lub sądu.

Ustawa nie uzależnia możliwości umorzenia postępowania wobec sprawcy posiadającego nieznaczną ilość narkotyku na własny użytek od rodzaju posiadanej substancji. Oznacza to, że instytucja umorzenia postępowania, w tym jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego, może zostać zastosowana względem posiadaczy wszelkich środków odurzających i substancji psychotropowych objętych zakresem ustawy (czyli w praktyce niemal wszystkich znanych narkotyków), a także nowych substancji psychoaktywnych.

Przepisy prawa nie określają, jaka ilość jakiego narkotyku stanowi ilość „znaczną”, a jaka ilość „nieznaczną”. Ocena ta winna uwzględniać zarówno ilość narkotyku, jak i jego rodzaj. W praktyce najczęściej przyjmuje się, że ilość „znaczna” to ilość wystarczająca do odurzenia kilkudziesięciu osób. Znaczenie przy ocenie, czy posiadana ilość narkotyku jest znaczna, będzie miała zatem także rzeczywista „moc” (efekt psychoaktywny) danego narkotyku. 

Z kolei ustalenie, że dana ilość narkotyku jest „nieznaczna”, powinno następować przy uwzględnieniu indywidualnych potrzeb sprawcy. Umorzenie postępowania na podstawie art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii może nastąpić bowiem wyłącznie w razie jednoczesnego wystąpienia przesłanki posiadania nieznacznej ilości narkotyku i posiadania go na własny użytek.

Biorąc pod uwagę powyższe, uznaje się, że ilość „nieznaczna” to taka, która odpowiada doraźnym potrzebom uzależnionego, czyli odczuwanemu przez niego głodowi. Przy tej ocenie znaczenie ma zatem nie tylko wymierna ilość posiadanego narkotyku i jego moc, ale także tolerancja organizmu sprawcy na daną substancję lub środek psychoaktywny.

Posiadanie marihuany na własny użytek w świetle polskiego prawa jest przestępstwem. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii nie przewiduje żadnych szczególnych regulacji dotyczących odpowiedzialności karnej posiadaczy akurat tego narkotyku.

Wobec posiadaczy marihuany zastosowanie znajdują zatem te same przepisy, co względem posiadaczy innych substancji psychoaktywnych. Tym samym, w określonych sytuacjach, wobec posiadaczy nieznacznych ilości marihuany na własny użytek, postępowanie karne może podlegać umorzeniu, w tym także jeszcze przed jego wszczęciem. By było to możliwe, konieczne jest jednak jednocześnie wystąpienie kilku przesłanek tj.: posiadania nieznacznej ilości narkotyku, posiadania na własny użytek i niecelowości orzekania kary wobec sprawcy z uwagi na okoliczności popełnienia czynu oraz stopień jego społecznej szkodliwości.

Nieznaczna ilość marihuany to taka, która odpowiada bieżącym potrzebom jej posiadacza. W praktyce za taką ilość najczęściej organ ścigania lub sąd uzna ilość do 1 g, jednak ocena ta może różnić się w zależności  od okoliczności sprawy. 

Kara za posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych, niezależnie od ich rodzaju, to pozbawienie wolności na okres do lat 3. W przypadku, gdy sprawca posiada ilość narkotyku, która zostanie uznana za znaczną, grozi mu surowsza kara pozbawienia wolności – w wymiarze od roku do lat 10. Z kolei w wypadkach mniejszej wagi sprawca podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku.

Łagodniejszym karom podlegają posiadacze tzw. nowych substancji psychoaktywnych, niespełniających definicji środków odurzających lub substancji psychotropowych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Odrębne przestępstwo stanowi uprawa i zbiór określonych w ustawie roślin, takich jak mak i konopie, która zagrożona jest karą pozbawienia wolności do lat 3 lub kary surowszej – w przypadku uprawy mogącej dostarczyć znacznych ilości roślin, z których pozyskuje się środki odurzające lub substancje psychoaktywne.