Groźby karalne – czym są, co za nie grozi i jak je udowodnić?

Przestępstwo groźby karalnej uregulowane zostało w art. 190 Kodeksu karnego, jako jedno z przestępstw przeciwko wolności. Groźby karalne są tzw. przestępstwem wnioskowym, co oznacza, że podjęcie czynności w ich sprawie przez organy ścigania wymaga złożenia przez pokrzywdzonego (lub inną osobę uprawnioną) wniosku. Z chwilą złożenia wniosku postępowanie przygotowawcze toczy się z urzędu. Z niniejszego artykułu dowiesz się, w jakich przypadkach kierowanie gróźb może stanowić przestępstwo, jak je udowodnić i jak bronić się przed zarzutem jego popełnienia.

Przestępstwo groźby karalnej popełnia ten, kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby dla niej najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w osobie, do której została skierowana lub której dotyczy, uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Istotą czynu zabronionego jest zatem grożenie innej osobie, że ją lub osobę jej najbliższą spotka określona krzywda.

W przypadku tego przestępstwa dobrem chronionym przez prawo karne jest wolność psychiczna człowieka którą rozumie się jako wolność od odczuwania strachu lub obawy przed popełnieniem przestępstwa na szkodę tej osoby lub osoby jej najbliższej.

Podstawową przesłanką uznania groźby za karalną jest, by jej treścią była zapowiedź dopuszczenia się czynu, który stanowi przestępstwo. Chodzi tu zarówno o przestępstwo określone w Kodeksie karnym i innych ustawach, jak i przestępstwo skarbowe. Brak jest jakichkolwiek ograniczeń co do rodzaju przestępstwa, którym grozić może sprawca, by wypełnić znamiona groźby karalnej. Groźbą karalną nie będzie natomiast grożenie popełnienia na szkodę drugiej osoby czynu stanowiącego wykroczenie.

Kolejnym warunkiem uznania groźby za przestępstwo z art. 190 Kodeksu karnego jest wzbudzenie u jej adresata uzasadnionej obawy, że zostanie ona spełniona. Groźba musi zatem dotrzeć do adresata i wywołać u ofiary poczucie, że jest ona realna.

Uznaje się, że groźba karalna może przyjąć różne formy. Groźbą karalną może być zarówno grożenie słowem, gestem, na piśmie lub innym zachowaniem np. wyrazem twarzy. Konieczne jest jednak, by zachowanie sprawcy w sposób zrozumiały dla ofiary przekazywało swoją treść.

Ponadto, wyróżnia się tzw. groźbę pośrednią, tj. groźbę przekazaną ofierze za pośrednictwem innej osoby. W przypadku tego rodzaju groźby, sprawca dopuszcza się przestępstwa, jeżeli porozumiał się ze swoim pośrednikiem, że ten przekaże treść groźby ofierze lub choćby przewidywał i godził się z tym, że groźba dotrze do swojego adresata.

Przestępstwo groźby karalnej zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Oznacza to, że orzeczona kara więzienia może mieścić się w przedziale od 1 miesiąca do lat 3. W określonych wypadkach sprawca tego przestępstwa może jednak liczyć na warunkowe umorzenie postępowania karnego przez Sąd.

Na wymiar kary za groźby karalne, tak jak w przypadku innych przestępstw, wpływa szereg czynników. Istotne znaczenie ma m. in. motywacja sprawcy, jego właściwości osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa (np. popełnienie go na szkodę osoby nieporadnej ze względu na wiek lub stan zdrowia), zachowanie sprawcy przed i po popełnieniu przestępstwa, ale także rodzaj i rozmiar następstw przestępstwa oraz stopień jego społecznej szkodliwości.

W przypadku groźby karalnej istotną okolicznością łagodzącą może okazać się popełnienie przestępstwa pod wpływem gniewu, strachu, wzburzenia  lub pojednanie się z pokrzywdzonym. Na niekorzyść sprawcy będzie działać z kolei m. in. uprzednia karalność za przestępstwo umyślne lub też kierowanie się pobudkami nienawiści rasowej, etnicznej, politycznej, religijnej. Okoliczność obciążającą stanowi także popełnienie tego przestępstwa po spożyciu alkoholu lub środka odurzającego, jeżeli było to przyczynkiem do skierowania groźby karalnej.

Udowodnienie groźby karalnej jest zdecydowanie łatwiejsze, gdy została ona skierowana do ofiary na piśmie lub gdy w inny sposób została utrwalona. Pokrzywdzony w celu udowodnienia, że skierowano do niego groźby karalne, może przedstawić organom ścigania np. nagranie utrwalające czyn zabroniony. Pomocni mogą okazać się również świadkowie zdarzenia, jednak brak naocznych świadków nie przekreśla szans na udowodnienia przestępstwa.

Ponadto, udowodnienie groźby karalnej wymaga wykazania, że wzbudziła ona u adresata faktyczną obawę, ocenianą subiektywnie, a obawa ta była obiektywnie uzasadniona.

Zarzut groźby karalnej można odpierać, wskazując, że zachowanie domniemanego sprawcy nie miało na celu wywołania obawy u pokrzywdzonego, ani też sprawca nie przewidywał, że jego zachowanie takie obawy może wywołać. Taka sytuacja może wystąpić wówczas, gdy groźba w zamiarze sprawcy była jedynie żartem. Kwestionować można również to, czy obawa, którą wywołało u adresata zachowanie sprawcy, była uzasadniona.

Uzyskanie rekompensaty pieniężnej za groźby karalne jest możliwe. W przypadku, gdy na skutek przestępstwa pokrzywdzony poniósł szkodę majątkową (np. w postaci kosztów leczenia), może domagać się ich zwrotu w formie odszkodowania. Wówczas konieczne jest jednak udokumentowanie wysokości poniesionej szkody oraz związku między szkodą a groźbami karalnymi.  W przypadku, gdy na skutek gróźb karalnych pokrzywdzony doznał szkody niemajątkowej (krzywdy), może domagać się od sprawcy zapłaty w formie zadośćuczynienia.

Tak odszkodowania, jak i zadośćuczynienia, pokrzywdzony może dochodzić w procesie karnym toczącym się przeciwko oskarżonemu lub oddzielnie, wytaczając wobec sprawcy powództwo cywilne. Należy pamiętać, że w przypadku sprawy karnej termin na złożenie wniosku o naprawienie szkody upływa w chwili zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie.