Dobrowolne poddanie się karze – kiedy jest możliwe?

Dobrowolne poddanie się karze to jeden z tak zwanych trybów konsensualnych przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego. 

Instytucja dobrowolnego poddania się karze polega na umożliwieniu oskarżonemu złożenia wniosku o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego – bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Taki wniosek oskarżony lub jego obrońca może złożyć do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej.

Wniosek może zostać uwzględniony przez Sąd, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa oraz wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Jednocześnie konieczne jest uznanie przez Sąd, że uwzględnienie wniosku i skazanie oskarżonego bez przeprowadzania rozprawy doprowadzi do osiągnięcia celów postępowania. 

Uwzględnienie wniosku wymaga zgody prokuratora i nie jest możliwe w razie sprzeciwu pokrzywdzonego.

Z dobrowolnego poddania się karze może skorzystać oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności. 

Skazanie bez rozprawy to drugi z trybów konsensualnych przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego. W tym przypadku to nie oskarżony, a prokurator występuje z wnioskiem o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków. Skazanie bez rozprawy może dotyczyć tylko występków, nie dotyczy zaś przestępstw kwalifikowanych jako zbrodnie .

Wniosek o wydanie wyroku skazującego bez rozprawy składa prokurator – w przypadku dobrowolnego poddania się karze inicjatywa leży po stronie oskarżonego lub jego obrońcy. 

Wniosek o skazanie bez rozprawy może być złożony jednocześnie z aktem oskarżenia lub zamiast niego. Z kolei wniosek w przedmiocie dobrowolnego poddania się karze nie może zastępować aktu oskarżenia.

Dobrowolne poddanie się karze może dotyczyć wszystkich przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat 15. Wniosek o skazanie bez rozprawy może zostać złożony jedynie w sprawie występków, nie dotyczy zaś przestępstw kwalifikowanych jako zbrodnie.

Wniosek o dobrowolne poddanie się karze może zostać złożony po wniesieniu aktu oskarżenia, ale najpóźniej do zakończenia przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej. Sąd nie przystąpi do rozpatrzenia wniosku przed odczytaniem aktu oskarżenia na rozprawie.

Wniosek może być złożony w formie pisemnej lub ustnie do protokołu w toku rozprawy. 

W wielu przypadkach warto rozważyć zakończenie postępowania karnego złożeniem wniosku o dobrowolne poddanie się karze. Może to przyczynić się do uzyskania niższego wymiaru kary aniżeli zostałaby wymierzona przez sąd. Ponadto, uwzględnienie wniosku o dobrowolne poddanie się karze może znacznie skrócić postępowanie karne, co przyczyni się do szybszego rozpoczęcia odbywania kary, a w konsekwencji zatarcia skazania. 

Plusy dobrowolnego poddania się karze to zatem możliwość uzyskania mniej dolegliwej kary oraz szybsze zatarcie skazania.

Niemniej jednak, dobrowolne poddanie się karze zawsze prowadzi do wydania wyroku skazującego – tym samym zamyka drogę do uniewinnienia, do którego potencjalnie może dojść w drodze procesu. Ponadto, w przypadku wydania wyroku na skutek uwzględniania wniosku ograniczeniu ulegają zarzuty, których podniesienie dopuszczalne jest w apelacji. 

Należy pamiętać, że dobrowolne poddanie się karze zawsze prowadzi do wydania wyroku skazującego. W ramach tej instytucji nie jest zatem możliwe zakończenie postępowania poprzez np. warunkowe umorzenie postępowania karnego. Ponadto, w przypadku dobrowolnego poddania się karze ograniczeniu ulegają podstawy, na których oprzeć można apelację.

Wyrok skazujący wydany na skutek uwzględnieniu wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze może prowadzić do wymierzenia oskarżonemu kary w niższym wymiarze aniżeli miałoby to miejsce w przypadku wydania wyroku i określenia wymiaru kary przez sąd.