Kara ograniczenia wolności – na czym polega?

Kara ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 Kodeksu karnego, jest jednym z rodzajów kar, które obok grzywny i pozbawienia wolności, przewiduje Kodeks karny.  

Ograniczenie wolności, w odróżnieniu od kary pozbawienia wolności, a obok grzywny, jest nieizolacyjnym rodzajem kary. Oznacza to, że nie zakłada ona odseparowania skazanego od społeczeństwa, ale nakłada na niego pewne dolegliwości, ograniczając niektóre ze swobód skazanego, w tym swobodę decydowania o zmianie stałego miejsca swego pobytu.

Każdy skazany na karę ograniczenia wolności musi stosować się do dwóch podstawowych ograniczeń:

Co istotne, nawet jeśli obowiązki te nie zostaną wyartykułowane w wyroku skazującym, ciążą na każdej osobie odbywającej karę ograniczenia wolności. 

Ponadto, wobec każdego skazanego na karę ograniczenia wolności, sąd orzeka:

Sąd może orzec wobec skazanego jednocześnie obowiązek pracy i potrącenie lub wybrać tylko jedną z tych form odbywania kary. Podstawowy charakter ma obowiązek wykonywania pracy, który jest tym samym częściej wybierany przez sądy.

Ponadto, skazując na karę ograniczenia wolności sąd obok kary może orzec środek karny w postaci świadczenia pieniężnego.

Kara ograniczenia wolności może zostać orzeczona w wymiarze od jednego miesiąca do dwóch lat. Karę wymierza się w pełnych miesiącach i latach.

Dolna granica ustawowego zagrożenia (jeden miesiąc) ulega podwyższeniu w przypadku, gdy za popełnienie danego przestępstwa sprawcy grozi także kara pozbawienia wolności. W takiej sytuacji grożący sprawcy najniższy wymiar kary wynosi 2, 3 lub 4 miesiące w zależności od tego, czy grożąca kara pozbawienia wolności wynosi odpowiednio – do roku, do dwóch lat lub ponad dwa lata. Ponadto, tak jak w przypadku innych rodzajów kar, dolna granica ustawowego zagrożenia ulega podwyższeniu np. w razie skazania za występek o charakterze chuligańskim.

Z kolei brak jest przypadków, w których podwyższeniu ulegałaby górna granica ustawowego zagrożenia (dwa lata) karą ograniczenia wolności.

Sąd może orzec karę ograniczenia wolności wówczas, gdy taki rodzaj sankcji jest przewidziany w Kodeksie karnym za dany czyn zabroniony. Ponadto, przepisy przewidują sytuacje, w których sąd może orzec karę ograniczenia wolności zamiast kary surowszej, co ma miejsce np. w przypadku nadzwyczajnego złagodzenia kary pozbawienia wolności.

Sąd decyduje się na karę ograniczenia wolności, gdy oceniając dyrektywy wymiaru kary (m. in. okoliczności popełnienia przestępstwa, zachowania po jego popełnieniu, cech sprawcy), dojdzie do wniosku, że w tym konkretnym przypadku kara grzywny nie spełni swojego celu lub że środki pieniężne skazanego winny zostać przeznaczone na inny cel, zaś kara pozbawienia wolności nie jest konieczna, gdyż ograniczenie wolności skazanego spełni cel orzekanej kary.

Ograniczeniem wolności najczęściej karane są tzw. przestępstwa drobne. Przykładami takich przestępstw jest np. naruszenie miru domowego, obraza uczuć religijnych, uchylanie się od alimentów, zniesławienie, zniewaga, znieważenie funkcjonariusza publicznego.  

Kara ograniczenia wolności ulega zatarciu tzn. jest traktowana jako niebyła i polega usunięciu z rejestru skazanych po upływie 3 lat od jej wykonania, darowania lub przedawnienia jej wykonania. Zatarcie skazania następuje zatem znacznie szybciej niż w przypadku kary pozbawienia wolności. 

Uchylanie się przez skazanego od obowiązków wynikających z orzeczenia wobec niego kary ograniczenia wolności skutkuje zarządzeniem przez sąd wykonania wobec skazanego zastępczej kary pozbawienia wolności. Jeżeli skazany uchyla się od orzeczonego obok kary ograniczenia wolności kary świadczenia pieniężnego lub obowiązków związanych z zawieszeniem wykonania kary, zarządzenie zmiany formy odbywania kary nie jest obowiązkowe, a należy do decyzji sądu. 

W takim przypadku przyjmuje się, że jeden dzień pozbawienia wolności równoważny jest dwóm dniom kary ograniczenia wolności.