Co grozi za fałszywe oskarżenie?

Fałszywe oskarżenie to jedno z przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, stypizowane w art. 234 Kodeksu karnego.

Fałszywe oskarżenie polega na fałszywym oskarżeniu innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o popełnienia przestępstwa, w tym przestępstwa skarbowego, wykroczenia, wykroczenia skarbowego lub przewinienia dyscyplinarnego.

Oskarżenie może dotyczyć postawienia całkowicie zmyślonego zarzutu,  ale też oskarżenia innej osoby o popełnienie przestępstwa cięższego niż to, które popełniła w rzeczywistości.

Przestępstwo fałszywego oskarżenia może być popełnione jedynie wówczas, gdy oskarżenie dotyczy konkretnej osoby i jest formułowane wobec wymienionych w tym przepisie organów. Fałszywe oskarżenie może zostać złożone tak w formie pisemnej, jak i ustnej.

Przestępstwo fałszywego oskarżenia można popełnić tylko umyślnie. Oznacza to, że aby ponieść odpowiedzialność karną za popełnienie tego czynu zabronionego sprawca musi mieć świadomość, że osoba, którą oskarża o popełnienie czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego, w rzeczywistości się tego nie dopuściła.

Fałszywe oskarżenie, którego nie dokonano umyślnie, choć jest bezpodstawne, to nie będzie wypełniało znamion czynu zabronionego z art. 234 Kodeksu karnego.

Przestępstwo fałszywego oskarżenia zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Z uwagi na wymiar ustawowego zagrożenia karą, sąd winien stosować karę pozbawienia wolności wyłącznie wówczas, gdy inna kara lub środek karny nie spełnią swojego celu. Ponadto, w określonych przypadkach sąd może zastosować instytucję warunkowego umorzenia postępowania karnego.

W przypadku dobrowolnego sprostowania fałszywych oskarżeń przez oskarżonego o popełnienie tego czynu  sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę lub nawet odstąpić od jej wymierzenia. Sprostowanie oskarżeń musi nastąpić jednak przed rozstrzygnięciem sprawy i mieć dobrowolny charakter. 

W orzecznictwie przyjmuje się, że zachowanie oskarżonego polegające na świadomym, fałszywym oskarżeniu innych osób o popełnienie czynu zabronionego w toku składania wyjaśnień, nawet jeśli wypełnia znamiona fałszywego oskarżenia, to nie podlega odpowiedzialności karnej. W takim przypadku prymat przyznaje się bowiem prawu oskarżonego do obrony.

W przypadku fałszywego oskarżenia, trzeba liczyć się z tym, że prowadząc śledztwo, organy ścigania, przynajmniej na jego początkowym etapie, za główną osobę podejrzaną o popełnienie danego czynu zabronionego, uznają osobę fałszywie oskarżoną. W przypadku fałszywego oskarżenia, najczęściej już na etapie postępowania przygotowawczego okaże się, że nie ma wystarczających podstaw, by przeciwko osobie fałszywie oskarżonej wnieść akt oskarżenia. 

Nawet jeśli akt oskarżenia zostanie wniesiony i sprawa trafi do sądu, to oskarżonego chroni domniemanie niewinności (zgodnie z którym oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem) i to na oskarżycielu ciąży obowiązek dostarczenia dowodów winy oskarżonego.

W przypadku przekonania, że padło się ofiarą fałszywego oskarżenia warto wnioskować do organów prowadzących postępowanie o przeprowadzenie badania wariografem osoby zawiadamiającej o popełnieniu przestępstwa.

W procesie dotyczącym przestępstwa fałszywego oskarżenia pokrzywdzony ma możliwość złożenia wniosku o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienia (rekompensaty za krzywdę). Podstawę wniosku stanowi art. 46 Kodeksu karnego. 

Uzyskanie rekompensaty za fałszywe oskarżenie możliwe jest również na drodze postępowania cywilnego, w ramach którego fałszywie oskarżony może domagać się zapłaty odszkodowania za poniesione w związku z oskarżeniem straty. Pokrzywdzony może także domagać się ochrony swoich dóbr osobistych poprzez usunięcie skutków naruszenia (np. w drodze przeprosin) oraz zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego za poniesioną krzywdę.

Fałszywe oskarżenie to przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności. Składanie fałszywych oskarżeń może mieć zatem dotkliwe konsekwencje prawne odczuwalne aż do czasu zatarcia skazania.

Przepisy kodeksu karnego przewidują jednak, że jeżeli oskarżony o fałszywe oskarżenie dobrowolnie sprostuje fałszywe oskarżenie zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy, sąd może zastosować wobec niego nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Przestępstwo fałszywego oskarżenia dotyczy jedynie oskarżeń formułowanych wobec organów powołanych do ścigania lub orzekania w sprawach o popełnienia przestępstwa lub przewinienia dyscyplinarnego. Nie może być zatem popełnione w przypadku rozprzestrzeniania nieprawdziwych oskarżeń wobec pracodawcy lub współpracowników.

W takiej sytuacji należy zgłosić sprawę do działu HR lub pracodawcy, zadbać o zabezpieczenie dowodów swojej niewinności, a w razie nierozwiązania sytuacji na drodze polubownej, skonsultować się z prawnikiem, który doradzi, jakie dalsze kroki można podjąć wobec osoby fałszywie oskarżającej nas w miejscu zatrudnienia.